Văn Hóa Tự Thân – Những thứ mình mang theo mà không hay biết

Văn Hóa Ẩn & Hiện – Những lớp sóng vô hình làm nên thế giới hữu hình (Bài 5)

Có những lúc ta cảm thấy không hợp chỗ này, không vui nơi kia, không biết vì sao người ta lại cư xử kiểu đó... Nhưng thay vì trách họ, hãy thử soi lại mình: mình đã mang theo thứ “không khí” nào trong đầu óc và con tim của mình?

 

 

Ta sinh ra trong một gia đình, lớn lên với những thói quen, quan niệm, sự nhạy cảm riêng. Ta tin vào điều gì đó là “đúng”, “sai”, “phải phép”, “lố bịch”, “người đàng hoàng” hay “người không ra gì”... Nhưng mấy ai nhận ra rằng những nhãn mác đó không đến từ bản chất sự việc, mà đến từ môi trường sống đã in hằn vào mình?

 

Đó chính là văn hóa tự thân – một dạng di sản nội tâm, được “lập trình” qua năm tháng sống, nhìn, nghe, cảm, trải qua. Không ai dạy ta trực tiếp, nhưng ta hấp thụ nó qua cha mẹ, qua bạn bè, qua những lần xấu hổ, tự hào, tổn thương, được yêu thương...

 

Và nếu không nhìn ra điều đó, ta dễ dùng hệ quy chiếu riêng để phán xét người khác, cho rằng họ vô lý, hoặc mình không thuộc về. Nhưng sự khác biệt văn hóa – kể cả văn hóa cá nhân – là chuyện đương nhiên. Vấn đề không phải là mình đúng hay họ sai, mà là liệu mình có hiểu được thứ mình đang mang theo có còn phù hợp? Có thể cập nhật, hay nên buông bớt?

 

Có những người sống cả đời mà không nhận ra họ đang mang theo những định kiến cũ. Có người lại chạy theo cái mới mà không biết mình đang thiếu gốc rễ. Cả hai đều khập khiễng.

 

Văn hóa tự thân không phải thứ để vứt bỏ, cũng không phải để bảo thủ giữ chặt. Nó cần được quan sát lại, gọi tên, hiểu thấu, và điều chỉnh theo thời gian — như cách người ta chăm sóc một khu vườn, không để cỏ dại che mất lối đi, cũng không ép cây nào phải lớn y như cây kia.

 

Văn hóa không chỉ là cái bao quanh ta – mà còn là cái đã ở trong ta. Hiểu nó, là một bước quan trọng để không thấy mình lạc lõng giữa dòng đời quá nhiều thay đổi.